Tổ chức hoạt động thanh tra là một trong những vấn đề được đưa ra bàn thảo nhiều nhất trong quá trình xây dựng dự thảo Luật sửa đổi Luật Thanh tra năm 2010, trong đó có vấn đề tổ chức thanh tra địa phương: Thanh tra tỉnh, Thanh tra sở và Thanh tra huyện. Luật Thanh tra năm 2022 đã có những điều chỉnh đáng kể về cơ cấu tổ chức, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Thanh tra tỉnh, Thanh tra sở. Tuy nhiên, vấn đề tổ chức hoạt động thanh tra cấp huyện – là đề tài được tranh luận sôi nổi trên diễn đàn Quốc hội và truyền thông – lại gần như không có thay đổi so với Luật hiện hành đã đặt ra câu hỏi cần tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện.

Tại Hội nghị tổng kết 10 năm công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực giai đoạn 2012 - 2022, Đảng ta tiếp tục nhận định tham nhũng trên một số lĩnh vực vẫn nghiêm trọng, phức tạp, với những biểu hiện ngày càng tinh vi và là một trong những nguy cơ đe dọa sự tồn vong của Đảng, chế độ. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc tăng cường giáo dục văn hóa không tham nhũng, tiêu cực cho đội ngũ cán bộ, công chức và những chủ thể nhân danh quyền lực nhà nước trong thực thi công vụ, trong đó có đội ngũ công chức thanh tra.

Ngày 23/11/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 64/SL thành lập Ban Thanh tra đặc biệt để kiểm soát bộ máy chính quyền, bảo đảm các cơ quan Nhà nước và cán bộ, nhân viên Nhà nước thực hiện đúng trách nhiệm của mình, bảo đảm sự liêm chính và phục vụ nhân dân.

Trong hoạt động thanh tra, việc ghi nhận và bảo đảm quyền của đối tượng thanh tra có ý nghĩa quan trọng tác động đến tính liêm chính, tính khách quan, minh bạch, công bằng trong thực thi công vụ của cán bộ thanh tra. Luật thanh tra 2022 đã đưa ra khái niệm về đối tượng thanh tra: “Đối tượng thanh tra là cơ quan, tổ chức, cá nhân chịu sự thanh tra được xác định trong quyết định thanh tra” . Theo khái niệm này, đối tượng thanh tra chỉ xuất hiện quyền và nghĩa vụ khi được xác định trong quyết định thanh tra do cơ quan thanh tra ban hành